نرخ بهره یکی از مهمترین پارامترهای اقتصادی چه در سطح خرد و چه در سطح کلان است. سیاست‌گذار با کنترل این نرخ در بازار پول می ‌تواند هم بر تورم و هم بر سرمایه‌گذاری تاثیر بگذارد.

بالارفتن نرخ بهره از آن جهت که باعث کاهش سرمایه‌گذاری می‌شود می‌تواند بر بخش حقیقی اقتصاد و تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی موثر باشد. اما نرخ بهره چه ارتباطی با تورم دارد و یا چگونه پیش‌بینی می‌شود؟

یکی از معروف‌ترین مدل‌هایی که متخصصان مالی و اقتصادی از آن برای توضیح شرایط نرخ بهره اسمی و حقیقی و پیش‌بینی آن استفاده می‌کنندمعادله فیشر است.

فیشر نشان داد نرخ بهره اسمی در اقتصاد تابع نرخ بهره حقیقی و نرخ تورم انتظاری است. نرخ بهره حقیقی از بخش حقیقی اقتصاد به دست می‌آید و تورم انتظاری نیز با مدل سازی انتظارات تورمی محاسبه می‌شود.

در اقتصادهایی که نرخ بهره و نرخ تورم پایین دارند برای محاسبه نرخ بهره اسمی اقتصاد از حالت جمعی معادله فیشر می‌توان استفاده کرد. برای مثال اگر در چنین اقتصادی نرخ بهره حقیقی ۵ درصد و نرخ تورم انتظاری ۳ درصد باشد نرخ بهره اسمی این اقتصاد برابر خواهد بود با جمع این دو عدد، یعنی ۸ درصد.

 اما در اقتصادهای با نرخ‌های بهره ونرخ تورم بالا مانند اقتصاد ایران باید از حالت ضربی فرمول فیشر استفاده کرد.

به این ترتیب که اگر فرض کنیم نرخ بهره حقیقی همان ۵ درصد باشد و نرخ تورم انتظاری ۴۰ درصد ،نرخ بهره اسمی اقتصاد برابر خواهد بود با ۴۷ درصد:

(۱+۵%)*(۱+۴۰%)=(۱.۴۷)

۱.۴۷-۱=۴۷%

باید به این نکته مهم توجه داشت که نمی‌توان از نرخ تورم گذشته برای محاسبه نرخ بهره اسمی استفاده کرد. علاوه بر این فقظ در صورتی می‌توان با کم کردن نرخ تورم انتظاری از  نرخ بهره بانکی یا نرخ بهره اوراق به نرخ بهره حقیقی اقتصاد رسید که این نرخ‌های بانکی و اوراق در بازار و با نیروهای عرضه و تقاضای بازار به صورت آزاد تعیین شده باشد. در غیر اینصورت و در صورت دستوری بودن تعیین نرخ‌های بهره بانکی و اوراق نتیجه به دست آمده برای تعیین نرخ بهره اشتباه خواهد بود.

نویسنده: روزبه درخشان